Kofschip..... (uitleg ..d of ..t)

[MichelJ]

Wanneer gebruik je -d en wanneer gebruik je -t?

Tegenwoordige tijd
ik: alleen de gecorrigeerde stam. jij/hij/zij: gecorrigeerde stam + t, ook als de gecorrigeerde stam op een d eindigt. Als de stam op een t eindigt komt er geen extra t bij.

Verleden tijd
ik/jij/hij/zij: gecorrigeerde stam + -de/-te, als de stam eindigt op een van de medeklinkers in "'t kofschip" (ch telt als een letter): -te, anders -de.
Hele werkwoord

Het hele werkwoord, ofwel infinitief, is de -en vorm die de handeling in zijn geheel aangeeft. Voorbeeld: werken, lopen, verhuizen, gebeuren, geloven.
Stam

De stam van een werkwoord is de belangrijkste indicator voor welke letter gebruikt moet worden in de vervoegingen. De stam wordt verkregen door het onvervoegde werkwoord te ontdoen van de uitgang -en.

inf.: werken → stam: werk-
inf.: lopen → stam: lop-
inf.: verhuizen → stam: verhuiz-
inf.: gebeuren → stam: gebeur-
inf.: geloven → stam: gelov-

Soms eindigt de stam van een werkwoord op een klinker, in dat geval staat er vaak alleen een -n achter de stam.

inf.: doen → stam: doe-

Gecorrigeerde stam
Vaak is het zo dat de stam op zich niet voldoet aan de nederlandse spellingsregels en dus niet op zichzelf als een woord gebruikt kan worden. Voordat dat kan, moet hij eerst gecorrigeerd worden. De stam van lopen bijvoorbeeld is lop-, waarbij de 'o' een lange klank heeft. Deze stam wordt dan gecorrigeerd door een 'o' toe te voegen: de gecorrigeerde stam is loop-.

stam: werk- → gec. stam: werk-
stam: verhuiz- → stam: verhuis-
stam: gebeur- → stam: gebeur-
stam: gelov- → stam: geloof-

Tegenwoordige tijd
In de tegenwoordige tijd geldt altijd de volgende regel voor werkwoorden waarvan de stam niet eindigt op een t:

ik	stam
jij	stam-t
hij/zij	stam-t
wij/jullie/zij	hele werkwoord

Voor de jij/hij/zij-vervoeging komt er dus altijd een -t achter de stam, nooit een -d.

infinitief	werken		infinitief	vinden		infinitief	geloven
stam	werk-		stam	vind-		stam	gelov-
gec. stam	werk-		gec. stam	vind-		gec. stam	geloof-
ik	werk		ik	vind		ik	geloof
jij	werkt		jij	vindt		jij	gelooft
hij/zij	werkt		hij/zij	vindt		hij/zij	gelooft
wij/jullie/zij	werken		wij/jullie/zij	vinden		wij/jullie/zij	geloven

Het kan nodig zijn de uiteindelijke vorm nog te corrigeren, als hij bijvoorbeeld eindigt op dubbel t.
Uitzondering: als het zinsdeel jij of je direct volgt op het vervoegde werkwoord, dan is de vervoeging stam zonder -t. Dit geldt alleen als je gebruikt wordt als onderwerp van de zin; in alle andere grammaticale functies van je gaat dit niet op. Dit zal alleen verwarrend werken in de gevallen waar je je kunt gebruiken in plaats van een andere vorm (jou, jezelf, jouw, etc.). Als je je kunt vervangen door jij, dan vervalt de -t.

inf.:werken→stam:werk-
Je werkt hard vandaag.
Werk je hard vandaag?
inf.:vinden→stam:vind-
Jij vindt blauw mooi.
Vind jij blauw mooi?
Jij houdt je op de vlakte. (jezelf) → (je is hierin niet het onderwerp van de zin.)
Hij leest je bestand in. (jouw)

Bij werkwoorden waar de stam eindigt op een t komt er geen extra -t bij.

inf.:liften→stam:lift-
ik lift, jij lift, hij lift
Lift jij wel eens?

Verleden tijd

Verleden tijd: gec. stam-de of gec. stam-te
Voltooid deelwoord: gegec. stam-d of gegec. stam-t

Om te bepalen of in de verleden tijd een -d of een -t gebruikt moet worden, kijk je naar de klank voor de -en uitgang in het hele werkwoord. Als die hard is, moet er een -t uitgang komen in de verleden tijd, en anders -d. De volgende klanken zijn hard: T K F S CH P.
Uit die klanken komt het kofschip ezelsbruggetje. Dit ezelsbruggetje zegt dat wanneer de ongecorrigeerde stam op een van de letters uit 'T KoFSCHiP eindigt, de verleden tijd -t krijgt, en anders -d. Let goed op dat je hiervoor de stam neemt, en niet de gecorrigeerde stam; het gaat immers om de klank voor -en in het hele werkwoord.

inf.: werken → stam: werk-; eindigt op een harde klank, dus verleden tijd is -t: werkte.
inf.: verhuizen → stam: verhuiz-; eindigt op een zachte klank, dus verleden tijd is -d: verhuisde.
inf.: geloven → stam: gelov-; eindigt op een zachte klank, dus verleden tijd is -d: geloofde.
inf.: gebeuren → stam: gebeur-; eindigt op een zachte klank, dus verleden tijd is -d: gebeurde.

Dan is er nog het voltooid deelwoord, waar exact dezelfde -d/-t regels voor gelden. Dit wordt gebruikt in zinnen met een vorm van 'zijn' of 'hebben' en het voltooid deelwoord begint vaak met ge-.

Ik ben verhuisd.
Het is gebeurd.
Jij hebt gewerkt.

Zo kan het dus voorkomen dat er van 1 werkwoord 2 vormen bestaan waartussen het enige verschil is dat de laatste letter een d of een t is. Toch is het altijd helemaal duidelijk omschreven welke vorm er gebruikt moet worden.
Het gebeurt. - Tegenwoordige tijd, dus gec. stam plus -t.
Het is gebeurd. - Voltooid deelwoord, en een -d uitgang vanwege de zachte klank in het hele werkwoord, dus gec. stam plus -d.

[Smittie]

@ MJ
Eigenlijk vind ik voor ons als ijsberen het ezelsbruggetje

'T FoKSCHaaP

beter op z'n plaats. :wink:

Maar voor rest MJ, duidelijke uitleg en dank hiervoor.
S.

[Red Devil]

Mooi verhaal!

Gecorrigeerde stam
Vaak is het zo dat de stam op zich niet voldoet aan de Nederlandse spellingsregels en dus niet op zichzelf als een woord gebruikt kan worden.

Misschien een volgende keer het gebruik van hoofdletters uitleggen?

Groeten,

[Jack42]

Oefenen maar:

http://www.leestrainer.nl/cito/werkw...ito/pvzwak.htm

[Red Devil]

Ik had een 10!!!

Groeten,

[Jajoh]

Ik had ook een 10.....
Gelukkig maar, want als "oudere jongere" loop ik af en toe te mopperen op het SMS taalgebruik van de jongere generatie.....

[Wijze grijze]

Grappige discussie.
Ik heb een gemakkelijk ezelsbruggetje.
Plaats ipv de werkwoordsvorm waar je over twijfelt het werkwoord lopen of werken in die zin.
Je "hoort" dan of er wel of geen "t" toegevoegd moet worden.
Voorbeeld:
Ik bid voor het slapen gaan (ik werk... -> geen extra "t")
Hij bidt voor het slapen gaan (hij werkt... ->dus stam + t
Bid jij voor het slapen gaan (Werk jij... -> geen extra t)
Jij bidt voor het slapen gaan (Jij werkt... -> dus extra t)

Dit lukt altijd en moet je consequent toepassen, ook al ziet het niet uit.
Bijv.: Hij ontmaagdt zijn vriendin.
Het ziet misschien vreemd uit met "dt", maar is grammaticaal correct: Stam (ontmaagd + extra "t" bij 3e persoon enkelvoud (hij, zij, het)

Velen hebben met dit ezelsbruggetje al hun voordeel kunnen doen.
Succes ermee en onthoud! (hier zonder "t", want je zegt immers loop! of werk!)
Onmiddellijk (met dubbele "d" en dubbele "l", dan raak je niet in de knel)

[Big30]

Succes ermee en onthoud! (hier zonder "t", want je zegt immers loop! of werk!)
Onmiddellijk (met dubbele "d" en dubbele "l", dan raak je niet in de knel)

Ik zeg altijd "bezint eer ge begint!" (op elke regel zijn uitzonderingen ook de gebiedende wijs )

Je tip is wel handig (ook bij voltooide deelwoorden) en ben bang dat velen zich deze niet meer van de lagere school herinneren. Zeker bij een woord als verhuizen om het voltooid deelwoord te bepalen.

Hij wilt is weer een overcorrectie alleen correct als je uit het Westen komt.

[Wijze grijze]

Dit topic raakte bij mij een gevoelige snaar. Ik heb nml iets met talen en vind taalverloedering zonde.
Maar wel goed dat in dit forum (of all places NB) er iemand iets over schrijft.

Zo weet ik er ook nog wel een beruchte die volgens mij veel door de "Hollenders" gemaakt wordt

Hun zeggen.... (moet zijn: zij zeggen)
Hun gebruik je alleen als meewerkend voorwerp (ik geef (aan) hun een boek)

Maar ja, in dit forum wil ik me uitsluitend tot de hoofdzaken (de vrouwen) beperken.

[Big30]

Hun zeggen.... (moet zijn: zij zeggen)
Hun gebruik je alleen als meewerkend voorwerp (ik geef (aan) hun een boek)

Maar ja, in dit forum wil ik me uitsluitend tot de hoofdzaken (de vrouwen) beperken.

Siert je dat je oog en gevoel niet alleen voor dames maar ook voor taal hebt. Je bent gelukkig niet de enige/enigste .

Maar ehm, hen/hun wanneer gebruik je hen en wanneer hun?

Onderschat dit forum niet he! Zie ook ons voetbal en economie topic.
Meest bekeken off-topic berichten

[sofaking]

Succes ermee en onthoud! (hier zonder "t", want je zegt immers loop! of werk!)
[/U]

Onthouden van wat ? Betaalde seks, internet fora ?

[Wijze grijze]

@Big30: Hen is lijdend voorwerp (ik zie hen). Hun is meewerkend voorwerp (ik geef hun een boek) of bezittelijk voornaamwoord (dat is hun boek)
@Sofaking: Onthoud in de zin van: vergeet niet. De zin hoorde door te lopen met de opmerking over onmiddellijk. (format error)
Als je opmerking cynisch bedoeld was, dan geef ik je hiervoor een facebook LIKE

[Jansen]

Grappige discussie.
Ik heb een gemakkelijk ezelsbruggetje.
Plaats ipv de werkwoordsvorm waar je over twijfelt het werkwoord lopen of werken in die zin.
Je "hoort" dan of er wel of geen "t" toegevoegd moet worden.
Voorbeeld:
Ik bid voor het slapen gaan (ik werk... -> geen extra "t")
Hij bidt voor het slapen gaan (hij werkt... ->dus stam + t
Bid jij voor het slapen gaan (Werk jij... -> geen extra t)
Jij bidt voor het slapen gaan (Jij werkt... -> dus extra t)

Dit lukt altijd en moet je consequent toepassen, ook al ziet het niet uit.
Bijv.: Hij ontmaagdt zijn vriendin.
Het ziet misschien vreemd uit met "dt", maar is grammaticaal correct: Stam (ontmaagd + extra "t" bij 3e persoon enkelvoud (hij, zij, het)

Velen hebben met dit ezelsbruggetje al hun voordeel kunnen doen.
Succes ermee en onthoud! (hier zonder "t", want je zegt immers loop! of werk!)
Onmiddellijk (met dubbele "d" en dubbele "l", dan raak je niet in de knel)

Zou deze Wijze Grijze al eens verhalen van Jansen gelezen hebben ?
Dan houdt hij geen theorie meer over en komt ezelsbruggetjes tekort.

Maar ik heb het wel door en bedank hem voor deze eerste les.

Zonder fouten geschreven ?

Misschien dat ik die Wijze Grijze dan wat kan leren over de Duitse clubs,Pater jansen,de Plinten ,De wandspiegels,De Echo's die uit de echoput van de dames jansen was hier roepen en het plakken van binnenbanden die uit de schaamlippen getrokken worden.

[sofaking]

@Big30: Hen is lijdend voorwerp (ik zie hen). Hun is meewerkend voorwerp (ik geef hun een boek) of bezittelijk voornaamwoord (dat is hun boek)
@Sofaking: Onthoud in de zin van: vergeet niet. De zin hoorde door te lopen met de opmerking over onmiddellijk. (format error)
Als je opmerking cynisch bedoeld was, dan geef ik je hiervoor een facebook LIKE

Ik dacht wel dat je "vergeet niet" bedoelde, maar binnen de context van dit forum was het een open doel hé.
Anderzijds enerveren die discussies over spelling en grammatica me steeds weer eindeloos. Maar ja ik heb leren lezen en schrijven toen er nog inktpotten bestonden en de gij-vorm courant was.
De gebiedende wijs die je daar gebruikt is een meervoud want gericht aan ons allen en werd daarom vroeger (in mijnen tijd) wel met een t geschreven, (neemt en eet enz...) maar dat is zachtjes weggegaan (vraag niet wanneer of waarom)....
Men probeert zo'n soort van "gemiddelde" van alle historische dialecten te gieten in een algemeen Nederlands dat daardoor opgeblazen wordt met honderden regels, uitzonderingen en uitzonderingen op uitzonderingen en dat irriteert mij steeds weer.

[Wijze grijze]

@Jansen. Heb net eens een van je verhalen gelezen en moet je complimenteren. Je schrijfstijl laat niets aan de verbeelding over. Bijna alsof ik over je schouder kan meekijken.
@Sofaking. ik kan het me niet verknijpen, maar in dit geval was het toch echt als enkelvoud bedoeld. Ik had bijv. ook kunnen schrijven: bedenk!
Ook ik ben naar school gegaan in een tijd dat ADHD nog uitgevonden moest worden. De grootste ondeugden zaten vooraan binnen reikwijdte van een draai links of rechts om de oren.
Als ze er thuis achterkwamen wat je had uitgevreten dan kreeg je er nog een paar.
Zucht, hoe mooi heeft de tegenwoordige generatie het dan wel niet. RITALIN rules!

[Big30]

De Franse taal gaat met de gebiedende wijs d.i. de Impératif Présent veel beter om.

Ga! heeft daar eigenlijk 3 vormen: va, allez en allons (laten we gaan). Veel duidelijker eigenlijk behalve dan wellicht de vous vorm.

[Wijze grijze]

OK, dit kan ik toppen.
Het Italiaans kent zelfs 5 vormen: va, vada, andiamo, andate, vadano resp. voor 2e, 3e enkelv, en 1e, 2e, 3e meerv.
Kan het nog moeilijker?
Als je andere talen met het Nederlands vergelijkt dan mogen we ons best wel gelukkig prijzen.
Stel je voor dat we ook nog de naamvallen zoals in het Duits zouden gebruiken.
Het niveau hier bevalt me wel. Maar dit topic geraakt langzaamaan toch echt wel buiten proporties.

[Badslippers]

Zucht, hoe mooi heeft de tegenwoordige generatie het dan wel niet. RITALIN rules!

Dat is nog maar de vraag want "Methylfenidaat" (de werkzame stof) veroorzaakt op de lange termijn impotentie. Ook erectieproblemen maar die kunnen wat makkelijker verholpen worden. En wat betreft de taalfouten. Vroeger (je weet wel) toen we onze verslagen nog op een typemachine produceerden, sloeg je in al je ijverigheid weleens langs de juiste toets. Dan moest je met Typex, oftewel het correctiesperma, de foute letter wegwitten en vervolgens opnieuw aanslaan. Soms vergat je dat en dan zei zo'n klote docent Nederlands: "Typefouten zijn ook spelfouten" en je verslag was weer een punt minder waard. Hier heb ik een trauma aan overgehouden. Schrijf ik een verslag voor het forum, lees ik het na het verzenden nog eens na. Het ergste wat me kan overkomen is dat er een taalfout in staat maar dat ik het verslag niet meer kan corrigeren omdat de knop "Bericht bewerken" na 50 minuten verdwenen is. Ik lig vervolgens de halve nacht wakker en slik de volgende ochtend direct een pilletje "Venlafaxine" zodat ik niet wegkwijn en dagen in bed blijf liggen. En dan zijn we weer bij de medicijnen want van die zooi krijg je ook een slappe lul. Hopelijk zitten er geen taalfouten in dit stukje . . .

[Badslippers]

Als je andere talen met het Nederlands vergelijkt dan mogen we ons best wel gelukkig prijzen.

Onlangs trachtte een dame van plezier mij Roemeens te leren omdat het zo gemakkelijk was. Inderdaad, ik had de juiste woorden snel onder de knie. Echter, daar kun je je weliswaar mee redden in een hoerentent maar in een winkel is toch een andere vocabulair vereist.

[Wijze grijze]

Ik was net een reactie aan het schrijven omdat je je bijdrage van 00:38 een beetje te snel verstuurd had. Ja, ja, gelukkig werkte de "bericht bewerken" functie nog wel. Toch viel de 3e zin me meteen op. In het kader van deze thread natuurlijk killing. Maar ikzelf pretendeer helemaal niet foutloos te zijn hoor. Wil ik zelfs niet. Je bent nooit te oud om te leren en ik zal de eerste zijn om een fout toe te geven. Natuurlijk wel nadat we eerst uitvoerig gediscussieerd hebben of het wel fout was.

[Badslippers]

Ik was net een reactie aan het schrijven omdat je je bijdrage van 00:38 een beetje te snel verstuurd had. Ja, ja, gelukkig werkte de "bericht bewerken" functie nog wel. Toch viel de 3e zin me meteen op. In het kader van deze thread natuurlijk killing. Maar ikzelf pretendeer helemaal niet foutloos te zijn hoor. Wil ik zelfs niet. Je bent nooit te oud om te leren en ik zal de eerste zijn om een fout toe te geven. Natuurlijk wel nadat we eerst uitvoerig gediscussieerd hebben of het wel fout was.

Ha ha, ja ik werd gered door de "bericht bewerken" knop. Gelukkig dat Gondolas9 al zijn bed heeft opgezocht want dat is een taalpurist eerste klas. Zit met het rode potlood in de hand dit forum te bestuderen op zoek naar spelfouten. Heeft gelukkig ook interesse voor cava en een "Joint" op z'n tijd. Wordt tijd dat ik die kerel weer eens in levende lijve zie maar dan zal er eerst een jubileumfeestje van het forum georganiseerd moeten worden en dat is pas over een jaar of 3.

Sorry dat deze discussie zich naar alle kanten slingert.

[Gondolas9]

Ha ha, ja ik werd gered door de "bericht bewerken" knop. Gelukkig dat Gondolas9 al zijn bed heeft opgezocht want dat is een taalpurist eerste klas. Zit met het rode potlood in de hand dit forum te bestuderen op zoek naar spelfouten. Heeft gelukkig ook interesse voor cava en een "Joint" op z'n tijd. Wordt tijd dat ik die kerel weer eens in levenden lijve zie maar dan zal er eerst een jubileumfeestje van het forum georganiseerd moeten worden en dat is pas over een jaar of 3.

Sorry dat deze discussie zich naar alle kanten slingert.

Scusi, maar die kon ik niet laten liggen

[Red Devil]

Maar ehm, hen/hun wanneer gebruik je hen en wanneer hun?

Hun is derde naamval en hen vierde. Ik herinner mij het volgende ezelsbruggetje hiervoor: 'hun hen' is een correcte Nederlandse uitdrukking ('hun kip'), maar 'hen hun' is dat niet. En 3 is kleiner dan 4.

Of maak ik het nu juist ingewikkelder?

Groeten,

[Wijze grijze]

@Gondolas9: Chapeau! Ik heb meteen even gegoogled om dit te verfiëren. Ik was er zelfs van overtuigd dat badslippers' schrijfwijze correct was. En idd in levenden lijve schrijf je met tussen -n. Hier heb ik dus absoluut iets bijgeleerd. Thanks
Overigens wil ik nogmaals benadrukken dat iedereen vooral moet doorgaan met recensies schrijven zonder ervoor te moeten vrezen dat iemand opmerkingen over schrijfstijl of -fouten gaat maken. Van mijn kant uit in ider geval niet

[Gondolas9]

En ik heb gegoogled ook maar even gegoogeld .
Overigens ben ik het met de wijze woorden in de laatste alinea van jouw bericht hierboven helemaal eens.